Enerji Günlüğü - (Sabiha KÖTEK) Aynı enerjiyle iki kat üretim yapılabileceğini vurgulayan Danfoss Grubu Isıtma Segmenti Başkanı Lars Tveen, enerji verimliliği uygulamalarının Türkiye için tam bir para makinesi haline gelebileceğini söyledi.

Enerjide dışa bağımlılık Türkiye’nin en önemli makro ekonomik sorunlarının başında geliyor. Enerjiniz yoksa dışarıdan almaya da mecbursunuz. Ama bu bağımlılığın etkisini ortadan kaldırmak ya da hiç olmazsa asgariye indirmek mümkün. Bunun için ise Türkiye’nin mecbur olmadığı halde yapmaya devam ettiği bazı şeylerden vazgeçmesi yeterli. Örneğin kaynak fakiri bir ülke olarak, enerjiyi har vurup harman savurmamak, daha verimli kullanmak.

Bir yandan hızlı büyürken bir yandan da enerji verimliliği çözümlerinin uygulanması için büyük bir potansiyel barındırması Türkiye’yi bu alanda faaliyet gösteren oyuncuların ilgi odağı haline getiriyor. Buradaki fırsatları görenlerden biri de enerji verimliliği uygulamaları konusunda dünyanın önde gelen çözüm sağlayıcılarından Danfoss. Geçtiğimiz dönemde Türkiye’de bu alanda faaliyet gösteren bir başka firmayı DAF’ı satın alarak pazara ilgisini gösteren Danfoss’un Küresel Isıtma Bölümü Başkanı Lars Tveen sorularımızı cevapladı.

Enerji Günlüğü: Isıtma sektöründe geleceğin trendleri neler?

Lars Tveen: Son yıllarda rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir enerjiye odaklanıldı ve bu sürecek. Evet, yeşil enerji, yenilenebilir enerji önemli ama artık enerji verimliliğine odaklanmalıyız. Çünkü bugün güneş enerjisi, rüzgar enerjisi ya da ısıtma işi içinde olabilirsiniz ama bence yarın şehirler çok daha fazla belirleyici olacak. İstanbul gibi, Ankara gibi şehirler gelecekte sıfır karbondioksit için daha fazla mücadele edecekler. İnsanlar ısıtma için çok fazla birincil kaynağa ihtiyacımız var diyorlar. Ama güçlü bir enerji verimliliğiyle binalarda ısıtmada yüzde 40-50 tasarruf sağlayabilirsiniz. Yani binayı ısıtmak için sadece enerjinin yarısına ihtiyacınız olacak. Bu nedenle bence bu konu kilit önemde.

Enerji Günlüğü: Sizin geliştirdiğiniz çözümler neler?

Lars Tveen: Isı dönüştürücülerde, ısı kontrolünde dünyanın en geniş ürün programına sahibiz. Bu en büyük avantajımız ama bizi gerçek anlamda farklı yapan ise çok fazla uygulama bilgimizin olması. Bir binaya gidip bizim şöyle bir ürünümüz var desek karşımızdakiler bu ürünlerle ne yapacaklarını bilmez. Ama ısıtma için daha az enerji harcamanın mümkün olduğunu söyleyerek oturup konuşalım diyoruz. Bizim bilgilerimizle onların deneyimlerini bir araya getirip doğru olanı yapıyoruz ve sorunu çözüyoruz. Ve Danfoss olarak uygulamanın bir parçası ve tasarım yüzüyüz. Bu çok kilit bir güç.

Enerji Günlüğü: Bu kilit gücün araç gereçleri neler? 

Lars Tveen: Biz, vanalar, trafo istasyonu, termostatlar, kontrolörler gibi çok geniş bir ürün programına sahibiz. Fakat burada önemli olan nokta bunları birleştirebiliyor olmamız. Bu çok daha iyi bir yalıtım sağlıyor. Bina sahibinin ya da bir yöneticinin ürünler hakkında bir bilgisi yok ve umurunda da değil. O sadece sorununu ortadan kaldıracak en iyi çözümü istiyor.

Enerji Günlüğü: Bunu somutlaştırabilir misiniz?

Lars Tveen: Birkaç yeni ürünümüz var ama biri de şu. Evinizdeki bazı elektronik uygulamalarınızı uzaktan yönetebilirsiniz. Telefonunuzla diğer odadaki ısıtma sisteminizi veya istediğiniz şeyleri kontrol edebilirsiniz. Eğer 40 daireli bir apartmandaysanız, ısıtma ve sıcak su ihtiyaçlarınızı mümkün olduğunca ucuza mal etmek istersiniz. Sabahları soğuk suyla değil sıcak suyla duş almak istersiniz. Ama biz ‘O halde size bir termostat veya radyatör sağlayalım’ demiyoruz. Biz bina sahibine tüm bu ihtiyaçları karşılayacak ürünleri paket halinde sunuyoruz. Çünkü ev sahibi olarak tüm bu ürünlerle ayrı ayrı ilgilenmek istemezsiniz, sorunsuz bir şekilde tüm ihtiyaçlarınızı karşılamakla ilgilenirsiniz.

Enerji Günlüğü: Sağladığınız enerji verimliliğiyle ilgili bir rakam verebilir misiniz?

Lars Tveen: Büyük bir binada ürünlerimizle yüzde 22’den yüzde 30’a kadar enerji tasarrufu sağlanabiliyor. Bu verimlilik oranı öncelikle ürünlerimizin kalitesinden, ardından da bir bütün halinde birbirlerini tamamlamalarından kaynaklanıyor. Ürünler tek tek kendi başlarına daha az verimli olabilir ama onları doğru bir sistemle doğru bir şekilde birleştirirseniz daha fazla verim elde edersiniz. Bu aynı zamanda bizim tipik çalışma tarzımız.

Enerji Günlüğü: Türkiye piyasasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Lars Tveen: Aslında bugün burada olma nedenimiz Türkiye’nin son derece önemli bir piyasa olması. Aynı zamanda yüzde 5-10 oranında büyüyen bir piyasa. Çok çekici. Biz aynı zamanda Türk zihniyetini seviyoruz. Çünkü tasarımcılarla, bina sahipleriyle oturup yeni fikirleri konuşabiliyoruz. Türk insanı yeni fikirlere çok açık. Bu nedenle Türkiye’ye çok fazla odaklandık ve çalışmalarımızın sıcak noktası olarak belirledik. Bu nedenle DAF isimli yerel bir şirketi satın aldık. DAF daire istasyonu üretiyor. Türkiye’ye daha fazla para koyup piyasayı geliştirebileceğimiz ve nasıl daha ileriye götürebileceğimizi göreceğimiz alanlardan biri olarak bakıyoruz.

Enerji Günlüğü: Burayı çekici kılan başka faktörler neler?

Lars Tveen: Çok çekici buluyoruz çünkü bir kere Türkiye petrol, gaz, kömür gibi fosil yakıtlar için çok para harcıyor. Bu nedenle enerji sizin için çok önemli. Sanırım enerji fiyatları yeniden yükseliyor, petrolün varil fiyatı 50 dolar oldu ve daha da yükselebilir. Dolayısıyla enerji tasarrufu sadece karbondioksit azaltımı için değil, aynı zamanda para tasarrufu için de çok önemli. Aynı zamanda Türkiye’de çok fazla bilgi birikimi, yeterlilik olduğunu görüyoruz. Ben tüm dünyayı dolaşıyorum. Sizde derin bir bilgiye sahip pek çok mühendisin olduğunu, insanların olduğunu görüyorum. Dolayısıyla bu bilinçli insanlarla ürünlerimiz hakkında konuşmak çok daha yararlı oluyor. Çünkü bilgi sahibi olmayan insanlarla konuşmak zor.

Enerji Günlüğü: Avrupa ile karşılaştırdığınızda nasıl bir Türkiye görüyorsunuz?

Lars Tveen: Çok farklı değil. Biz bir Kuzey Avrupa şirketi olmanın yanında Türkiye’de eğilim belirleyici olmaya çalışıyoruz. Avrupa’da da gerçekleştirebileceğimiz nitelikli bir fikre sahipsek, bunu ilk olarak Türkiye’ye getirip Türkiye’nin tasarımcılarıyla görüşmek, değerlendirmek istiyoruz. Türkiye’de mühendisler ile birlikte hep sürücü koltuğunda olmak istiyoruz. Bu nedenle Türkiye’deki tasarımcılarla çok yakın çalışıyoruz. Çünkü öncelikle onların düşüncelerinden çok şey öğreniyoruz. İkincisi de bu insanlarla yeni bir gelecek inşa ediyoruz.

Enerji Günlüğü: Sizce Türkiye’nin en fazla ihtiyacı olan şey ne?

Lars Tveen: Türkiye’nin enerji verimliliğinden ne kadar çok yarar sağlayabileceğini anlaması. Bu gerçek anlamda çok büyük bir miktar. Danimarka’da bunu 1970’lerde yapmaya başladık. Ve o günden, yani 1972 yılından bu yana Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GDP) artıyor ama enerji harcaması 1972 yılındakiyle aynı. GDP düşse bile bu bayrağı yine dalgalandırabiliriz. Çünkü enerji verimliliği üzerine çok fazla yoğunlaştık. Ve bence Türkiye de aynısını yapabilir. Eğer ne kadar enerji tasarrufu yapabileceğinizi hesaplamaya başlarsanız ve uygulamaya koyulursanız Türkiye ekonomisinin ne kadar büyük miktarlarda yarar sağlayacağını görmek sizi şaşırtacak.

Enerji Günlüğü: Bunu Türkiye’den somut bir örnekle anlatabilir misiniz?

Lars Tveen: Soma bu konuda oldukça iyi bir örnek. Soma’da jeotermal projesi yapıyoruz, ısıtmayı jeotermalden sağlıyoruz. Sıcak suyu yeraltından alıp şehrin ısıtmasında kullanıyoruz. Jeotermal enerjiyi kullanarak halka sıcak su vermeye de başladık. Bu, ısıtma için herhangi bir gaz, petrol veya kömür kullanmıyorsunuz demektir. Sadece yeraltındaki sıcak suyu alıyorsunuz. Bu da Türk tasarımcılarla yaptığımız harika işlerden biri. Ve var olan kaynakları kullanarak birçok şey yapılabileceğinin mükemmel bir örneği. Bunun, Soma gibi bir kömür bölgesinde, hele de büyük bir facia yaşamış bir yerde olması çok daha anlamlı…

Enerji Günlüğü: Küresel anlamda enerji tasarrufu için daha fazla neler yapılabilir?

Lars Tveen: Bu soruya çok iyi bir örnekle cevap vermek isterim. Çin’in kuzeyindeki 2 milyondan fazla nüfuslu büyük bir şehrin daha yeşil olması için neler yapılabileceği konusunda bir çalışma yaptık. Şehirde büyük bir çelik fabrikası vardı. Yoğun enerji kullanan bu fabrikanın bacalarından ısının atmosfere salınması yerine şehrin ısıtma şebekesine aktarılması halinde tüm şehrin ısınabileceğini hesapladık. Getirdiğimiz çözüm kendini üç yıldan daha kısa bir sürede amorti etti ve daha sonra para kazandırmaya başladı. Şehrin Belediye Başkanı (Bu enerji verimliliği değil, bu bir para makinası!) dedi. Bugün Belediye başkanı üniversiteleri, hastaneleri vesaire ısıtmak için daha önce harcadığı yılda 100 milyon doları artık harcamıyor.

Enerji Günlüğü: Aynısı başka yerlerde de yapılabilir mi?

Lars Tveen: Bu tüm dünya için geçerli ama nasıl yapılacağına yoğunlaşmak lazım. Alman Enerji Dairesi’nden birisi ile görüştüm. Bana Almanya’da buna benzer tonlarca örnek olduğunu ve bu fabrika ısılarını değerlendiremediklerini söyledi. Bunlar kimya fabrikası, çelik fabrikası, rafineriler ve elektrik santralleri de olabilir. Türkiye’de de aynı durum yaşanıyor. Birçok fabrika bacasından ısılar öylesine atmosfere salınıyor, değerlendirilemiyor. Eğer bu çok büyük hacimdeki ısıları toplamaya başlarsanız inanılmaz bir fayda sağlarsınız.

Enerji Günlüğü: Peki niye olmadı ya da olamıyor?

Lars Tveen: Belgrad’a gittik ve Belediye başkanı ile birlikte burası için neler yapabileceğimizi değerlendirdik. Çalışmalara başladık ve burası da tıpkı Çin’deki şehir gibi oldukça kısa bir süre sonra kendini amorti edip kar sağlamaya başladı. Aynı şeyi Türkiye’de de yapabiliriz. Fakat önce gerçekten bu konuya eğilmemiz gerek. Çünkü her şeyden önce çok fazla jeotermal kuyuya sahipsiniz ve onların hiç biri de değerlendirilmiyor. Öncelikle bunları değerlendirerek başlayabilirsiniz. Bence sadece fırsatlar kutusunu açıp bu fırsatları nasıl değerlendirebileceğimize karar vermek gerekiyor. Danfoss olarak bu konuda çok fazla uygulama deneyimimiz ve dünyanın her yerinde çözümlerimiz var. Ayrıca biz dünyanın korunmasıyla yakından ilgiliyiz. Ve bunu birlikte yapabiliriz diyoruz.

Enerji Günlüğü: Eğitim çalışmaları da gerçekleştiriyorsunuz değil mi?

Lars Tveen: Evet çünkü tek başımıza bu işleri yapamayız. Tasarımcılarla, uzmanlarla ve aynı zamanda devletle birlikte çok daha fazla iyi başarabiliriz. Çünkü politikacılar hiçbir zaman anlamadıklarını söylemezler. Çok kez Brüksel’de bulundum ve çok fazla teknik ayrıntıya girmeden bunu anlatmak çok zor. En kolay anlaşılır şekilde anlatmanın yolunu bulmalısınız. Ama şimdi biraz gelişiyor, ama yapılacak daha çok şey olduğu için zamana ihtiyaç var. AB ilk defa ısıtma – soğutma mevzuatı hazırlıyor. Aynı zamanda AB şu anda bölgesel ısıtma ve soğutma alanında çok daha fazla şey yapmak gerektiğini anlamış durumdalar. Bu konularda yapmamız gereken çok fazla şey var. Ama tekrar söylemek gerekirse şu ana kadar çok da yol alınmadı çünkü insanlar farklı bir yoldalar. İstemediklerini sanmıyorum ama bu bisiklet kullanmak gibi. Eğer bir konunun fırsatlarını bilmiyorsanız bu fırsatları nasıl değerlendirebilirsiniz? Biz şimdi bu bilinci BM ile ve tüm taraflar ile yaymayı deniyoruz. 

Enerji Günlüğü: O zaman sizin hükümetlere de iklim değişikliği hedeflerinde yardım ettiğinizi de söyleyebiliriz sanırım…

Lars Tveen: Kesinlikle. Biz aynı zamanda hükümetlerle de çok fazla konuşuyoruz. Dünyada da Türkiye’de de öyle. Bu çok önemli. Biz tek çözüm değiliz iklim değişikliğinde. Kesinlikle yenilenebilir enerjiye ihtiyacımız var. Ama biz daha fazla enerji verimliliği sağlayabilmek için çözümler sunabiliyoruz. Bu altın madenine benziyor. Eğer altta altın olduğunu bilmiyorsanız kullanamazsınız. Dünya için bir şeyler yapabileceğimize inanıyoruz ve COP 21 ile çok yakından ilişkiliyiz. Ayrıca BM Çevre Programı (UNEP) ve Herkes İçin Sürdürülebilir Enerji Girişimi (SE4ALL) ile yakından bağlantılıyız. Tüm dünya için çok önemli bir mesaja sahip olduğumuza inanıyoruz ve sizlerin de aracılığıyla bu mesajı ulaşabildiğimiz kadar çok insana ulaştırmayı istiyoruz. Ve bunu yapmanın tek yolu da insanlarla konuşmak. Bu konuda neler olup bittiği anlatmak için bu kutuyu açmalıyız. Sonuçta görmek inanmaktır. Oturup konuşabiliriz ama yarın somut bir şeyler yapıldığını gördüğümüzde asıl gelişme sağlanacak.  

Enerji Günlüğü: Sonuç olarak Türkiye de bir para makinesi olabilir diyorsunuz…

Lars Tveen: Evet, kesinlikle Türkiye büyük bir para basan makine olabilir. Buna hiç şüphe yok.

Sabiha KÖTEK