Brezilya’nın Belém kentinde 10–21 Kasım 2025 tarihleri arasında düzenlenen COP30 İklim Konferansı, küresel ısınmanın 1,5 °C sınırında tutulması hedefi açısından kritik bir dönemeç olarak değerlendirildi.
Küresel Görünüm
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres, açılış konuşmasında dünyanın 1,5 °C hedefini kaçırmak üzere olduğunu belirterek bunu “ahlaki bir başarısızlık ve ölümcül bir ihmal” olarak tanımladı. COP30’un temel tonunu belirleyen bu uyarı, dünya liderleri ve delegasyonlar için acil eylem çağrısı niteliğinde oldu.
Brezilya ev sahipliğinde yürütülen zirve, “Belém Eylem Gündemi” adı altında altı ana eksen üzerinde toplandı:
1. Enerji, sanayi ve ulaştırmada dönüşüm
2. Ormanlar, okyanuslar ve biyoçeşitliliğin korunması
3. Tarım ve gıda sistemlerinin sürdürülebilirliği
4. Şehirlerin ve altyapıların iklim direncinin artırılması
5. Sosyal ve insani kalkınmanın güçlendirilmesi
6. Finansman, teknoloji ve kapasite geliştirme
İklim Finansmanı
Zirvede en çok tartışılan başlık iklim finansmanı oldu. “Baku–Belém Yol Haritası” kapsamında gelişmekte olan ülkelere yıllık 1,3 trilyon ABD doları iklim finansmanı sağlanması hedeflendi. Ancak mevcut durumda bu hedefin yalnızca %4–5’i karşılanabilmiş durumda.
Gelişmekte olan ülkeler, tarihsel sorumluluğu yüksek sanayileşmiş ülkelerin daha fazla katkı yapması gerektiğini vurgularken, gelişmiş ülkeler özel sektör yatırımlarının artırılmasını önerdi.
Fosil Yakıtlar ve Enerji Dönüşümü
Zirvede birçok ülke, fosil yakıtların aşamalı olarak azaltılması yönünde ortak bir metin oluşturmak istese de, petrol ve kömür üreticisi ülkelerin direnci nedeniyle nihai deklarasyonda “aşamalı azaltım” ifadesi yumuşatıldı.
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, COP30 sürecinde yaptığı açıklamada, “Veri daima kazanır. Enerji dönüşümü, inançla değil, sayılarla yapılır.” diyerek sürecin teknik temellerine dikkat çekti.
Türkiye’nin Katılımı
Türkiye, COP30’a yüksek seviyede katılım sağladı. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Liderler Zirvesi’nde Türkiye’yi temsil ederek enerji dönüşümü ve sürdürülebilir kalkınma konularında açıklamalarda bulundu.
Türkiye’nin Pavilyonu kapsamında gerçekleştirilen etkinliklerde; enerji dönüşümü, döngüsel ekonomi, sürdürülebilir tarım ve su yönetimi gibi konular ele alındı. Türkiye, zirve sürecinde COP31 için ev sahipliği iradesini de ortaya koydu.
Avrupa ve Gelişmekte Olan Ülkeler Arasındaki Gerilim
Avrupa Birliği, COP30 öncesinde iç iklim hedeflerinde uzlaşma sağlamakta zorlandı. Zirvede kabul edilen zayıflatılmış AB hedefleri, küresel iklim diplomasisinde birlik sorunlarını gözler önüne serdi.
Buna karşın Brezilya, Endonezya, Hindistan ve Güney Afrika gibi ülkeler, yeşil teknoloji transferi ve karbon finansmanı konularında ortak hareket etme iradesi gösterdi.
COP31 Önizlemesi
COP31 için kesin ev sahibi hâlâ net değil. Türkiye ve Avustralya adaylığını koymuş durumda. Anlaşma sağlanamazsa varsayılan olarak Bonn (Almanya) şehri ev sahipliği yapacak. Türkiye, COP30 sürecinde bu adaylık konusunda aktif diplomatik adımlar attı.
COP30, iklim kriziyle mücadelede yeni umutlar yaratsa da somut adımlar konusunda sınırlı ilerleme sağladı. 1,5 °C hedefi hâlâ tehlikede, ancak Brezilya’nın ev sahipliğinde başlatılan küresel dayanışma çağrısı, 2030 öncesi sürecin yönünü belirleyecek önemli bir sinyal olarak kayda geçti.
Haluk Direskeneli
Tarih: Kasım 2025
⸻
Kaynaklar:
1. The Guardian, “Missing 1.5 °C Climate Target is a Moral Failure – Guterres”, 6 Kasım 2025
2. Times of India, “COP30 Finance Goal Far Behind”, 7 Kasım 2025
3. Reuters, “EU Agrees Weakened Climate Target”, 5 Kasım 2025
4. UNFCCC Resmî Sitesi – COP30 Belem Presidency Letters, 2025
5. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Açıklamaları
6. Türkiye İklim Değişikliği Başkanlığı – COP30 Pavilyon Programı, 2025
7. Anadolu Ajansı – “Turkish Vice President at COP30 Leaders Summit”, 2025