Son aylarda, elektrik sektörüne iş yapan müteahhitlik şirketleri hakkında sık sık kamu ihalelerine katılma yasağı kararları alınıyor.
İhalelerden men edilenler çoğunlukla Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi’nin (TEİAŞ) trafo merkezi, şalt sahası ve iletim hattı kurulum işlerini üstlenen firmalar.
Peki ne oldu da elektrik taahhüt şirketlerinin adı bugüne kadar görülmedik ölçüde ihaleden men kararlarıyla anılır oldu? Bu tür yasaklar, taahhütlerini yerine getirmeyen şirketlere uygulandığına göre, şöyle bir soru ile devam edelim isterseniz:
Elektrik sektöründe faaliyet gösteren müteahhitlik şirketleri, son yıllarda neden taahhütlerini yerine getirmekte zorlanır hale geldi?
Elektrik taahhüt şirketlerinin üstlendiği işler genellikle uzun dönemli projelerden oluşuyor. İşin kendisi kısa bile olsa çeşitli kurum ve kuruluşlardan alınması gereken izinler ve kamulaştırmalar nedeniyle süre otomatikman uzayabiliyor.
MALİYETLER HIZLI ARTTI
Sürelerin uzunluğu nedeniyle işler devam ederken maliyetler ciddi şekilde yükselebiliyor. Çünkü, bütün sektörlerde olduğu gibi bu alanda kullanılan girdilerin fiyatları çoğunlukla enflasyon oranında, bazen daha da fazla artıyor.
Yani müteahhitler, 100 kuruş bedelle üstlendikleri işi enflasyon nedeniyle bu fiyata bitiremiyor. Son dört beş yıldaki yüksek enflasyonlu ortamda bu durum iyice belirginleşti.
FİYAT FARKI KURTARMIYOR
Aslında devlet, verdiği ihalelere konu işlerin ortada kalmaması, bitirilmesi için müteahhitlerin maliyet artışlarını telafi etmek üzere “fiyat farkı” ödüyor. Yani müteahhitler enflasyon farkını da alarak işlerine devam edebiliyor.
Peki madem enflasyon farkı alıyorlar, ona rağmen bu şirketler neden işlerini bitiremeyip yeni ihalelere katılma haklarını kaybediyorlar? Çünkü verilen fiyat farkı bile, pek çok ihaledeki işin maliyetini karşılamaya yetmiyor.
Bunun nedeni ise devletin fiyat farkını hesaplarken, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı enflasyon verilerini esas alması. Oysa elektrik taahhüt sektörünün kullandığı kablo, tel, trafo, devre kesici, izolatör, sac, demir vs. gibi ekipman ve sarf malzemesi fiyatlarındaki artış TÜİK’in açıkladığı enflasyondan çok çok yüksek olabiliyor.
İHALE YASAĞINA RAZI OLMAK
Tüm bunlara rağmen müteahhitlik firmaları, hem ihale yasağı almamak, hem de piyasadaki prestijlerini kaybetmemek için üstlendikleri işleri bir şekilde tamamlayıp teslim etmekten yana. Nitekim yapabildiklerini yapıyorlar, yani zarar etme pahasına işi bitirip teslim ediyorlar.
ELEKTRİK MÜTEAHHİDİ, YARIM ASIRLIK OSKAR ELEKTRİK İFLAS ETTİ!
Ancak bazı işlerde maliyet farkları o kadar yükselmiş ki, şirketler isteseler de bunun altından kalkabilecek bir finansal güçten yoksun. Bu yüzden, iflas etmektense haklarında ihale yasağı kararı alınmasına razı oluyor ister istemez. Zaten bu alandaki kamu ihalelerinde, şartnamelerdeki maddeler gereği, iş zamanında bitirilemezse ihale yasağı otomatikman geliyor.
ENERJİDE ALTYAPI YETERSİZLİĞİ RİSKİ
Son zamanlardaki ihale yasakları, ister istemez elektrik iletim altyapısını güçlendirmeye yönelik çalışmaların yavaşlaması anlamına da geliyor. Öyle ya, her ihale yasağı, en az bir projenin durması demek. Oysa Türkiye’nin enerji arz güvenliği için elektrik üretimin yanında, bunun iletim ve dağıtımını yapacak altyapıyı da geliştirmeye devam etmesi şart.
Elektrik müteahhitlerinin üstlendikleri işlerde yaşanan bu yavaşlama devam ederse, ileride enerji altyapısında yetersizlikler ortaya çıkması kaçınılmaz olur. Bu da daha çok arıza, dolayısıyla da daha sık enerji kesintisi olarak vatandaşa yansıyacaktır.
O halde, bu işlerin uzmanı Alaattin Aktaş’tan rol çalmak istemem elbette ama TÜİK’in enflasyon hesabının gözden geçirilmesi, bu cepheden bakıldığında şart görünüyor. Yoksa, önlem alınmazsa bir gün TÜİK yüzünden elektriğinizin kesilebileceğini söylemek pek de yanlış olmaz.
ELEKTRİK MÜTEAHHİDİ, YARIM ASIRLIK OSKAR ELEKTRİK İFLAS ETTİ!