Enerji Günlüğü - Merkezi Cenevre'de bulunan Dünya kamu-özel ortaklığı Birimleri ve Profesyonelleri Birliği (WAPPP), küresel altyapı açığının kapatılması ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri'ne (SKH) ulaşılması için devrim niteliğinde bir yol haritası sundu. Jyoti Bisbey, Ziad-Alexandre Hayek ve Roopa Nair'in liderliğinde hazırlanan "Küçük Ölçekli Kamu-Özel İşbirlikleri (kamu-özel ortaklığı) Rehberi", Temmuz 2025 itibarıyla kamuoyu ile paylaşıldı. Rehber, büyük ölçekli ve karmaşık kamu-özel ortaklığı modellerinin aksine, yerel ve bölgesel düzeyde, daha hızlı ve esnek çözümler sunan bir yaklaşımı merkeze alıyor.
BÜYÜK PROJELER BEKLENTİYİ KARŞILAMADI
WAPPP Başkanı Ziad-Alexandre Hayek, rehberin önsözünde, son on yılda tamamlanan büyük kamu-özel ortaklığı projelerinin sayısının, gerçek ihtiyaçlara kıyasla mütevazı kaldığını belirtti. Proje hazırlık maliyetlerinin yüksekliği ve karmaşık süreçlerin özel sektör yatırımını yavaşlattığını vurgulayan Hayek, "Asıl hedef, Dünya Bankası veri tabanında kayıtlı yıllık 300 proje değil, her yıl ulusal, bölgesel ve belediye düzeyinde 10 bin projeyi hayata geçirmektir" dedi.
KÜÇÜK kamu-özel ortaklığı NEDİR VE NEDEN ÖNEMLİ?
Rehbere göre Küçük Ölçekli kamu-özel ortaklığı'ler (Small-Scale Public-Private Partnerships - SSPPPs), kamu ve özel sektör arasında, genellikle belediye veya bölgesel düzeyde uygulanan, daha küçük boyutlu ve toplum odaklı altyapı veya hizmet sunumu ortaklıkları olarak tanımlanıyor. Bu modelin temel avantajları arasında şunlar yer alıyor:
Yerel İhtiyaçlara Odaklanma: Su ve sanitasyon, katı atık yönetimi, yerel enerji erişimi, eğitim ve sağlık gibi alanlarda hizmet boşluklarını doldurur.
KOBİ'lerin Katılımı: Küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) yatırımcı, yüklenici ve hizmet sağlayıcı olarak projelere dahil olmasına olanak tanır. Bu, dünya çapında istihdamın yüzde 50'sinden fazlasını sağlayan KOBİ'ler için önemli bir büyüme fırsatıdır.
Hızlı ve Ölçeklenebilir Olma: Daha küçük proje boyutları, daha hızlı uygulama ve gözle görülür sonuçlar anlamına gelir. Başarılı modeller, diğer bölgelere ve sektörlere kolayca kopyalanabilir.
Yerel Finansmanı Harekete Geçirme: Projeler, yerel bankalar, mikrofinans ve topluluk tabanlı finansman mekanizmalarını harekete geçirerek yeni yatırımcıları çeker.
YENİLENEBİLİR ENERJİ İÇİN BÜYÜK FIRSAT
Rehber, Küçük Ölçekli kamu-özel ortaklığı'lerin özellikle enerji sektöründe önemli fırsatlar barındırdığının altını çiziyor. Şebekeden uzak bölgeler için mini şebekeler, güneş enerjisi parkları, biokütle santralleri ve binaların enerji verimliliği için yapılan güçlendirme projeleri bu modelle hayata geçirilebilir. Rehberde örnek olarak gösterilen Hırvatistan'daki 2 MW'lık Biyokütle Enerji Santrali projesi, yerel kaynakları kullanarak hem enerji güvenliğine katkı sağlamış hem de bölgesel ekonomik kalkınmayı desteklemiştir.
TEMEL ZORLUKLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Küçük kamu-özel ortaklığı'lerin önündeki en büyük engeller; proje büyüklüğüne oranla hazırlık maliyetlerinin yüksek olması, yerel düzeyde kurumsal kapasitenin zayıflığı, özel yasal düzenlemelerin eksikliği ve finansmana erişimdeki zorluklar olarak sıralanıyor.
WAPPP'ın rehberi bu zorluklara karşı şu somut önerileri sunuyor:
Yasal Çerçevenin Uyarlanması: Ulusal kamu-özel ortaklığı yasalarının küçük projeler için esneklik tanıması ve belediyelerin sözleşme makamı olmasına izin vermesi.
Süreçlerin Basitleştirilmesi: Proje hazırlık, ihale ve onay süreçlerinin proje ölçeğine göre sadeleştirilmesi.
Projelerin Gruplandırılması (Bundling): Benzer küçük projelerin tek bir program altında birleştirilerek işlem maliyetlerinin düşürülmesi ve finansal olarak daha cazip hale getirilmesi.
Teknolojiden Yararlanma: Yapay zeka ve dijital araçların proje hazırlık, izleme ve ihale süreçlerinde kullanılarak verimliliğin artırılması.
Yerel Kapasitenin İnşası: Yerel yönetimlerdeki ekiplere yönelik yoğun kapasite geliştirme programları düzenlenmesi.
KOBİ'ler İçin Teşvikler: Yerel KOBİ'lerin katılımını desteklemek için devlet destekli fonlar oluşturulması ve finansal kuruşlarla işbirliği yapılması.