Enerji Günlüğü - Avrupa Komisyonu, REPowerEU'nun üçüncü yıl dönümüne kısa bir süre kala Rus enerji ithalatını sona erdirmeye yönelik yol haritasını yayınladı. Komisyon, yol haritasıyla, Ukrayna'daki savaş çabalarını finanse etmeyi durdurmak ve aynı zamanda Avrupa enerji güvenliğini desteklemek için Rusya'dan enerji ithalatını sona erdirmek istediklerini açıkça ortaya koyuyor.
Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ve ardından gelen enerji şantajının ardından 2022'de REPowerEU paketinin yayınlanmasından neredeyse üç yıl sonra Yol haritası, Rus gazı, petrolü ve nükleer yakıtları ve ekipmanlarının aşamalı olarak kaldırılmasını sağlayacak ve 2027 yılı sonuna kadar artık Rus doğal gaz ithalatı sonlandırılacak. Rus nükleer enerjisi de aşamalı olarak sonlandırılacak.
YENİ VE KISA VADELİ SÖZLEŞMELER YASAKLANACAK
Tüm ham petrol, doğal gaz, uranyum (ham ve zenginleştirilmiş) ve ekipmanın dahil olduğu yol haritası kapsamında en acil adım olarak, 2025'in sonuna kadar doğal gaz için yeni ve kısa vadeli sözleşmeler yasaklanacak. Üye ülkeler, bu yılın sonuna kadar Rus gazı, nükleer enerjisi ve petrol ithalatını aşamalı olarak bitirmeye yönelik ulusal planlar hazırlayacak.
RUS GAZININ PAYI BU YIL %13’E DÜŞECEK
Avrupa Birliği'nin 2027 yılına kadar Rus fosil yakıt ithalatını sona erdirme yönünde bağlayıcı olmayan bir hedefi bulunuyor. Avrupa'nın gaz ihtiyacının yaklaşık %19'u hala Rusya'dan, TürkAkım boru hattı ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) sevkiyatları yoluyla karşılanıyor. Tahminler, Ukrayna geçişinin sona ermesiyle 2025'te %13’e düşeceğini gösteriyor.
PETROL İTHALATINDA RUSYA’NIN PAYI %3’E GERİLEDİ
Rus petrol ithalatının payı da 2022'nin başındaki %27'den şimdi %3'e düştü. 2024 yılı sonu itibarıyla Rus boru hattı petrolü, halihazırda AB yaptırım rejiminden geçici muafiyetlere sahip olan Çekya, Slovakya ve Macaristan'ın toplam ithalatının önemli bir bölümünü oluşturdu.
Öte yandan Rusya, petrol ihracatını sürdürmek ve yaptırımları atlatmak için gölge tanker filosuna güvendi. Bu gemiler genellikle eski, kötü durumda, belirsiz mülkiyet ve sigortaya sahip. Rusya'nın AB'nin petrol yaptırımlarını aşmak ve belirlenen fiyat sınırının üzerinde satış yapmak için kurduğu gölge filosuna karşı yeni tedbirler alınacak.
NÜKLEERDE BAĞIMLILIK ÇOK YÖNLÜ
Nükleerde ise işler biraz daha zorlaşıyor. Gaz sektöründeki bağımlılıkların aksine, nükleer sektördeki bağımlılıklar çok yönlü. Rusya, AB müşterilerine tüm nükleer yakıt döngüsü boyunca ürün ve hizmetler tedarik ediyor. Bağımlılık, geleneksel olarak bir Rus tedarikçisinden gelen yakıta bağımlı olan, Rus tasarımı reaktörlere sahip beş Üye Devlette en belirgin şekilde görülüyor. Benzer şekilde, diğer Üye Devletler de nükleer malzemeler, yedek parçalar veya nükleer yakıt döngüsü hizmetleri için Rusya'ya güveniyor. Rusya ayrıca tıbbi prosedürler için belirli radyoizotopların tedarikinde güçlü bir konuma sahip.
NÜKLEER YAKIT İÇİN SÖZLEŞMELER İMZALANDI
Beş Üye Devlette Rus tasarımı VVER reaktörleri ile Rus nükleer yakıtının diğer üreticilerden gelen yakıtla değiştirilmesinde ilerleme kaydedildi. İlgili beş Üye Devletten dördünde kamu hizmetleri 2022'den beri alternatif yakıt için tedarik sözleşmeleri imzaladı. Yine de, alternatif yakıtın Rus yakıtının yerini alabilmesi için her Üye Devlette test edilmesi ve lisanslanması gerekiyor. 2024'te Bulgaristan ve Finlandiya'daki reaktörlere ilk test yakıt düzenekleri yüklendi. AB ayrıca SAVE ve APIS projeleri aracılığıyla alternatif yakıtların geliştirilmesini finansal olarak destekliyor. Ani politika değişiklikleri durumunda kısa ila orta vadede tedarik güvenliği riskleri ortaya çıkabilir.
URANYUM İÇİN DÜZENLEME YOLDA
Rusya'dan zenginleştirilmiş uranyum ithalatına yönelik önlemler ile Euratom Tedarik Ajansı tarafından Rusya'dan sağlanan uranyum, zenginleştirilmiş uranyum ve diğer nükleer malzemelere yönelik tedarik sözleşmeleri kısıtlamaları içeren düzenleme teklifi gelecek ay açıklanacak.
Sabiha KÖTEK - Enerji Günlüğü