MEHMET KARA 

Türkiye’nin yerli güneş enerjisi endüstrisini güçlendirme çabaları devam ediyor. Üretilen güneş panellerinde yerlilik oranını yükseltmek amacıyla solar panel girdilerinin de yurt içinde üretilmesi teşvik ediliyor. Bu girdileri üreten alt iş kollarındaki sanayi tesislerini haksız rekabete karşı korumaya yönelik anti-damping uygulamaları devreye alınıyor. 

Solar cam ve solar film ithalatına getirilen tarife dışı engeller bunlardan ikisi idi. Daha sonra solar hücre üretimine yönelik stratejik yatırımların teşviki geldi ve bu alanda 5 aktör söz konusu yatırımları üstlenmiş görünüyor. 

Fotovoltaik güneş modüllerinde yerlilik payını arttırmaya yönelik önlemlerden en sonuncusu ise güneş modüllerindeki bağlantı kutuları (junction box) ile alüminyum güneş paneli çerçevesi ithalatına yönelik anti-damping soruşturmasının açılması oldu. 

Soruşturma, bir grup yerli malı bağlantı kutusu üreticisinin “Başta Çin olmak üzere Uzakdoğu'dan ithal bağlantı kutularının haksız rekabet oluşturduğu” yönündeki şikayetleri üzerine açıldı. Bu üreticilerden biri, 41 yıllık geçmişe sahip Ekinler Endüstri. Enerji Günlüğü Genel Yayın Yönetmeni Mehmet Kara, Ekinler Endüstri CEO'su Alican Ekin'e detayları sordu. 

Ekinler Endüstri’yi tanıyabilir miyiz? 

Bizim firmamız 41 yıllık bir aile şirketi. Otomotiv, beyaz eşya, havacılık, akü ve solar enerji sektörlerinde faaliyet gösteriyoruz. Vestel, Beko, Arçelik ve BSH’ye parça üretip veriyoruz. TAI’ye, TEI’ye, Şişe Cam’a, Peak PV’ye CW Enerji’ye parçalar üretiyoruz. Sigortalar, sıcaklık ve basınç sensörleri, jet motoru sensörleri de ürünlerimiz arasında. Ayrıca grup bünyesinde solar kablo üretiyoruz. 

Solar işine ne zaman başladınız? 

Solar işine 2009 yılında bir Tübitak 1507 projesi ile başladık. Bu çerçevede Türkiye’de ilk solar panel bağlantı kutusunu (junction box) biz ürettik. Sonra Türkiye’deki panel üreticilerine ürün verdik, başlangıç döneminde, 2010-2911 yıllarında Anel Elektrik’le çalışmalar yürüttür. Onların 12 MW’lik bir panel üretim fabrikası vardı.s Ardından Gaziantep’teki Solartürk panel üretim şirketi ile çalışmalar yürüttük, Junction Box verdik. 

Solar panel bağlantı kutusu işinde şimdi ne durumdasınız?  

Şu anda altıncı nesil ürünümüzü üretiyoruz. İki yıl önce bir otomatik hat üretim bandı yatırımı yaptık. Ancak konjonktür değişti. Çinliler yüksek kapasiteli üretim tesisleri ile sadece bağlantı kutusunda (junction box) değil, pek çok alanda rekabet edilemez, başa çıkılamaz bir noktaya getirdiler işi. 

Ölçek demişken, sizin üretim kapasiteniz nedir? 

Yılda yaklaşık 4.8 milyon adet üretim kapasitemiz var. Aylık 400 bin adet üretiyoruz. Bu da yaklaşık yıllık 2.8 GW’ye karşılık geliyor. Çinliler bizim bir ayda ürettiğimizi bir günde üretiyor. Başa çıkmamızın mümkünatı yok. Bu iş güneş panelinde de böyle idi, 2015’te anti-damping geldi. Panel üretim şirketleri ayakta kaldı. Örneğin Almanya’da anti-damping gelmediği için o ülkedeki tesisler 2017’den itibaren kapandılar. Şimdi üretimi Avrupa’ya nasıl yeniden getirebiliriz diye düşünüyorlar. Bunu mümkün kılacak bir mekanizma yaratmaya çalışıyorlar. 

İçeride üretmek şart mı, üretmeseniz ne olur? 

İstihdam yapmadığınız zaman, tamamen tüketici ülke haline geliyorsunuz. Bence bunun ayarlanması lazım. ABD’de birim güç başına panel maliyeti 0.40-0.60 dolar ama pazarın fiyatı bu. Biz de Çinlilerin fiyatını yakalayalım diyemeyiz. Her pazarın bir fiyatı olur, üretim maliyetleri belli ve bunun bir finansal karşılığı olur. Sürdürülebilir bir ekosistem ve iş modeli ise olması gerekiyor. Dolasıyla başka türlü sürdürmek mümkün değil. Mühendis yetişmiyor, yeni teknolojiye ayak uyduramıyorsunuz, firmalara ya da ülkelere bağımlı hale geliyorsunuz. Sadece ürün fiyatına bakmak akıllıca değil.   

Peki sizin ürettiğiniz bağlantı kutuları (junction box) güneş panelinin üretimindeki payı, katkısı nedir? 

Diyelim ki panel fiyatı yaklaşık 95 dolar, junction box (bağlantı kutusu) 4 dolar. Yaklaşık yüzde 3-4’e karşılık geliyor. Çinlilerin üretim maliyeti ile bizim üretim maliyetimiz arasında yaklaşık 2 dolar fark oluşabiliyor. Panel üreticileri de doğal olarak onları tercih ediyorlar. Yaptığımız onca yatırım boşa düşmüş oluyor.  

Bu ölçüdeki maliyet farkının kaynağı nedir? 

Çinliler yüzde 15 ihracat teşviki alıyor. Bir de junction box üretirken benim girdi olarak kullandığım kablo diyelim ki 0.56-0.58 cent, Çinli üretici bunu 0.40 cent’ten alıyor. Ayrıca üretim miktarları çok yüksek, birim başına maliyetleri düşüyor. Türkiye’de 2023 yılında 5.5-6.0 GW’lik güneş paneli üretildi. Bağlantı kutuları (junction box) için Çinliler’i tercih edip konteynerler dolusu ürün çekiyorlar. Haziran 2024 sonrası pazar kaynaklı panel üretimi yavaşladı. Fiyatlar aşağı düştüğü ve Çinliler’de de kapasite fazlası oluşturduğu junction box fiyatları aşağı düştü, rekabet edemez olduk. 

Nasıl? 

Kapasite fazlası olunca ne yapacak Çinli? Ürününü satması lazım, o yüzden epey fiyat kırdılar. Dolayısıyla Türkiye’de yerli üretimi koruyucu bir önlem gerekiyordu. Netice itibariyle biz de Çin’den yapılan junction box ithalatına vergi talep ettik. 

Siz junction box için ne kadarlık yatırım yaptınız, istihdam düzeyiniz ne? 

Sabit yatırım tutarı 600 bin dolara yakın ama tabii işletme sermayesi ihtiyacı da var. Eskiden istasyon bazlı üretim hatlarımızda 120 kişi çalışıyordu. Orada teknolojik bir iyileştirme yaptık, şimdi o hatta 40’a kişi çalışıyor. Sektördeki diğer üreticilerde istasyon bazlı üretime devam edenler var. Onlara daha fazla insan gücü lazım. 

Ne kadarlık bir anti-damping vergisi geldiği belli mi?  

Henüz bir vergi koyulmadı. Ama soruşturma sonucunda set başına 3 dolar seviyesinde bir vergi kararı çıkmasını bekliyoruz. Bunu umuyor ve diliyoruz çünkü bu sektörün sorununu ancak böylesi bir düzenleme çözebilir diye düşünüyoruz.

Junction box ithalatına ilave vergi ne kadarlık bir ithalatı önlemiş olacak?

Yıllık ortalama 5 GW’lik güneş paneli üretimi yapılacağını varsayarsak, getirilecek anti-damping vergisi her sene yaklaşık 30-35 milyon dolarlık junction box ithalatını önlemiş olacak. Ayrıca istihdam korunmuş olacak. Tabii bu rakamlar, ülke içinde üretilen güneş panellerinin watt değerlerindeki yükselişe bağlı olarak değişebilir. 

Mehmet KARA - Enerji Günlüğü