Enerji Günlüğü – Elektrik dağıtım sisteminin güvenilir ve düşük maliyetli olarak işletilmesi ve planlaması ile sisteme bağlı veya bağlanacak kullanıcıların yükümlülükleri, uymaları gereken tesis tasarım ve işletme kuralları belirlendi.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu bugünkü Resmi Gazete’de, dağıtım sisteminin güvenilir ve düşük maliyetli olarak işletilmesi ve planlaması ile sisteme bağlı veya bağlanacak kullanıcılar ile ilgili usul ve esasların belirlenmesi amacıyla Elektrik Piyasası Dağıtım Yönetmeliği yayınladı.
Yönetmelik, eşit taraflar arasında ayrım gözetilmemesi ilkeleri çerçevesinde, dağıtım şirketi ile dağıtım sistemi kullanıcılarının yükümlülüklerini, uymaları gereken tesis tasarım ve işletme kurallarını, dağıtım sisteminin planlanması ve işletilmesi hususlarında ilgili taraflara uygulanacak usul ve esasları kapsıyor.
ÜRETİM FAALİYETİ GÖSTEREN TÜZEL KİŞİLER DIŞINDAKİ KULLANICILAR
Üretim faaliyeti gösteren tüzel kişiler dışındaki kullanıcılar tarafından yapılan bağlantı başvurularında tesis ve/veya teçhizatla ilgili teknik özellikleri de içeren elektrik projesi dağıtım şirketine sunulacak ve sunulan elektrik projesi ve diğer bilgiler, dağıtım şirketi tarafından sadece söz konusu bağlantı faaliyetleri için kullanılabilecek.
Dağıtım şirketi, bağlantının yapılmasından önce bağlantı anlaşması kapsamında belirlenmiş kontrol ve testleri yapar. Kontrol ve testler ile açma/kapama işlemleri kullanıcı ve gerekli hallerde TEİAŞ ile koordinasyon yapılarak gerçekleştirilecek. Sonuçların uygun olması halinde sisteme bağlantı yapılır ve bağlantılarla ilgili her türlü devreye alma işlemi ilgili mevzuat uyarınca gerçekleştirilecek.
ÜRETİM FAALİYETİ GÖSTEREN TÜZEL KİŞİLER
Üretim faaliyeti gösteren tüzel kişi; tesis ve/veya teçhizatına ait imalat testi veya sertifikaları içerecek şekilde gerekli tüm teknik verilerin ve parametrelerin yer aldığı bir uyum raporu taslağını ünitenin servise alınması ve senkronizasyonundan en az üç ay önce hazırlayacak. Dağıtım şirketi ile mutabık kaldığı bir test programı ve takvimi çerçevesinde, otomatik gerilim ve hız regülatörleri, diğer kontrol ve iletişim sistemleri üzerinde yapılacak servise alma testlerinin bir parçası olan açık ve yüklü devre ve fonksiyon testlerini TEİAŞ’ın bilgisi dahilinde dağıtım şirketinin gözetimi altında yapacak.Testlerden elde edilen sonuçları ve kontrol sistemi parametrelerinin son ayarlarını içeren bir nihai uyum raporu hazırlayacak.
Dağıtım şirketi, tüzel kişi tarafından hazırlanan nihai uyum raporunun sunulduğu tarihten itibaren otuz gün içerisinde tüzel kişinin bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşması gerekliliklerini yerine getirip getirmediği hakkındaki değerlendirmesini tamamlayarak üretim faaliyeti gösteren tüzel kişiye bildirecek. değerlendirme yazısında tüzel kişinin yükümlülüklerini yerine getirdiğinin tespiti halinde, dağıtım sistemine fiziki bağlantının yapılacağı tarih, aksi durumda ise neden onay verilmeme gerekçeleri bildirilecek veve eksikliklerin giderilmesi için ek süre verilecek.
Dağıtım şirketi; dağıtım sistemine bağlı olarak üretim faaliyeti gösteren tüzel kişiye ait, tesis ve/veya teçhizatın çalışmasını izleme hakkına sahip olacak. Dağıtım şirketi, dağıtım sisteminin bütünlüğünü olumsuz yönde etkileme ihtimali olan değişikliklerin yapılmasını kabul etmeyebilecek.
ÜRETİM TESİSLERİNİN PERFORMANS ŞARTLARI
Üniteler, aşırı ikazlı olarak 0.85 ve düşük ikazlı olarak 0.95 güç faktörleri arasında nominal güç çıkışını sağlayacak kapasitede olacak. Ünitenin kısa devre oranı; termik ve kombine çevrim gaz türbin üniteler için 0.5, kurulu gücü 10 MW ve altındaki hidroelektrik üniteler için 0.75 ve 10 MW’ın üzerindeki hidroelektrik üniteler için ise 1.0’dan küçük olamayacak.
Senkron kompansatör olarak çalışan üniteler sıfır güç faktörü ile çalışabilecek, termik üniteler, aşırı ikaz ile çalıştırıldığında nominal güçlerinin % 75 ine kadar reaktif güç verebilecek, düşük ikaz ile çalıştırıldığında ise % 30’una kadar reaktif güç tüketebilecek, hidroelektrik üniteler, aşırı ikaz ile çalıştırıldığında nominal gücünün % 75’ine kadar reaktif güç verebilecek, düşük ikaz ile çalıştırıldığında ise % 60’ına kadar reaktif güç tüketebilecek kapasitede olacak. Bu kapasite değerlerine bağlantı anlaşmasında yer verilecek. Dağıtım şirketi; kullanıcılar arasında herhangi bir ayrım gözetmeksizin TEİAŞ ile de koordinasyon yaparak bu kapasitelerin değiştirilmesine izin verebilecek.
50.5-49.5 Hz aralığındaki sistem frekans değişimleri için sabit nominal aktif güç çıkışı verebilecek, 49.5-47.5 Hz aralığındaki sistem frekans değişimleri için ise, Ek-2’deki doğrusal karakteristikteki değerlerden daha yüksek aktif güç çıkışı verebilecek kapasitede olacak.
Normal işletme koşullarında, ünitenin aktif güç çıkışının, gerilim değişimlerinden etkilenmemesi gerekiyor. Bu durumda ünitenin reaktif güç çıkışının ± % 5 gerilim değişim aralığı içinde tümüyle emre amade olması gerekiyor.
JENERATÖR KONTROL DÜZENEKLERİ
Frekans kontrolüne iştirak edecek ünitelerin hız regülatörleri; uluslararası enterkonneksiyon şartında yer alan kuralları sağlayacak standardlara, bu standardların mevcut olmadığı durumlarda ise, Avrupa Birliği içinde frekans kontrol sisteminin tasarım veya tadilat standardlarına uygun olarak tasarlanacaklar ve çalıştırılacaklar.
Primer ve/veya sekonder frekans kontrolüne katılacak ünitelerin ENTSO-E dokümanlarında yer alan şartları yerine getirmeleri gerekiyor. Primer frekans konusunda ENTSO-E dokümanlarında yer alan standardlar ile uyum talep edildiğinde hız regülatörünün ölü bandı 0’(sıfır)a ayarlanabilmeli.
Ayrıca, İkaz kontrol sistemi, ünite gücünün sıfırdan tam yüke kadar yavaş yavaş arttırılması durumunda, çıkış geriliminin önceden saptanan nominal değerinden % 0.5 ten daha fazla değişmemesini sağlayabilecek hassasiyette olacak. Ünitenin büyük bir gerilim değişimine maruz kalması durumunda, çıkışı otomatik gerilim regülatörü tarafından kontrol edilen ikaz kontrol sistemi, jeneratör ikaz sargısının alt ve üst gerilim sınırlarına 50 milisaniyeyi geçmeyecek kadar kısa bir süre içinde ulaşabilmeli.
PROJELENDİRME VE TASARIMLANDIRMA
Dağıtım sistemine yapılacak bağlantılara ilişkin projelerin hazırlanmasında can ve mal emniyetinin sağlanması esas olacak.projelendirme ve tasarımlandırmada, tesis ve/veya teçhizatın kısa devre akımına dayanma ve kısa devre akımını kesme kapasiteleri, izolasyon seviyeleri ve aşırı yüklenme durumları gibi hususların dikkate alınması zorunlu olacak.
Dağıtım sistemine bağlanacak tesis ve/veya teçhizatın, Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliğinde belirlenen gerilim ve frekans şartlarına göre projelendirilmesi ve tasarımlandırılması ve bu Yönetmelikte belirlenen çalışma sınırları içinde güvenli bir şekilde işletilmesi kullanıcının sorumluluğunda olacak. Dağıtım sisteminde yapılan her türlü bağlantı ve genişleme; gerilim kontrolünü olumsuz yönde etkilemeyecek şekilde projelendirilecek.
Dağıtım sistemi tesis ve/veya teçhizatının topraklanması ile koruyucu çoklu topraklama, TSE ve uluslararasıstandardlarda yer alan hükümler kapsamında, ilgili mevzuat uyarınca "dokunma ve adım" gerilimini güvenli düzeyde tutacak ve dönen akımları azaltacak şekilde yapılacak.
Kullanıcı tesislerinde, dağıtım sistemi ile koruma koordinasyonunun sağlanabilmesi için yük karakteristiklerine uygun, bağlantı kesme hızı ve seçiciliği ayarlanabilen koruma teçhizatı kullanılır. Kullanıcı mülkiyetindeki tesis ve/veya teçhizata ait koruma donanımının seçiciliğinin, dağıtım sisteminde yer alan tesis ve/veya teçhizatın koruması ile uyumlu olması gerekecek.
Kullanıcı Tesis ve/veya teçhizatı koruyacak teçhizatın açma süre ve akımlarının TEİAŞ ve dağıtım şirketi tarafından belirlenen süre ve akımların altında olmasına, TEİAŞ’ın dağıtım barasında ve dağıtım sisteminde otomatik tekrar kapama veya kademeli açma/kapama işlemlerinin yapılabilmesine, Tesis, teçhizat ve personelin dağıtım sistemindeki kısa devre olaylarına karşı etkilenmesini önleyecek bir şekilde işletilmesine dikkat edecek.Dağıtım şirketinin onayı olmaksızın, kendi mülkiyet sınırları içinde de olsa, kısa devre akımlarını sınırlayıcı teçhizat tesis edemeyecek. Kendi mülkiyet sınırları içinde tesis edilmiş koruma teçhizatının güvenli şekilde işletilmesinden sorumlu olacak. TEİAŞ ve dağıtım şirketinden gerekli onayları almak kaydıyla, dağıtım şirketi ile arasında sistem özelliklerine uygun bir veri iletişim sistemi kurabilecek.
KOMPANZASYON SİSTEMLERİ
Dağıtım şirketi ve kullanıcı, mevzuat hükümleri uyarınca tesislerinde uygun kompanzasyon tesislerini kurmakla yükümlü olacak. Kullanıcılar tarafından yapılacak her türlü kompanzasyon ve/veya reaktör uygulamaları dağıtım şirketinin onayı ile gerçekleştirilebilecek.
BAĞLANTI NOKTASINDAKİ KISA DEVRE GÜCÜ
Kullanıcının bağlantı noktasındaki tesis ve/veya teçhizatının kısa devre dayanım güçleri, dağıtım sisteminin bağlantı noktasındaki kısa devre gücünden daha düşük olamayacak. AG seviyesinden yapılan bağlantılarda, koruma teçhizatının kısa devre dayanım güçlerinin seçiminde, hatlardaki olası gerilim düşümü de gö zönüne alınacak.
UZAKTAN ÖLÇME VE KONTROL
İlgili dağıtım şirketinin gelir/tarife düzenlemesi çerçevesinde onaylanarak yatırım planında yer alması halinde, dağıtım sistemine ait uzaktan ölçme ve/veya kontrol sistemleri dağıtım şirketi tarafından kurulacak ve işletilecek. Taraflar arasında anlaşmaya varılması halinde, kullanıcıya ait açma/kapama teçhizatı da ilgili dağıtım şirketi tarafından kontrol edilebilecek ve işletilebilecek. Mülkiyeti kullanıcıya ait olan bu tesis ve/veya teçhizat için gerekli kontrol ara yüzünün temin edilmesi kullanıcının sorumluluğunda olacak.
DAĞITIM ŞİRKETİNİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Dağıtım şirketi; lisansı kapsamındaki dağıtım bölgesinde elektriğin dağıtım sistemine girişinden tüketim noktalarına iletilmesine kadar olan tüm aşamalarda, enerji akışının gerçek zamanlı olarak izlenmesi, sisteme ilişkin ihbarların alınması ve sonuçlandırılması ve koruyucu bakım onarım hizmetlerinin planlanması ile uygulanması konularında gerekli iletişim alt yapısını kurmakla yükümlü olacak.
Dağıtım şirketi, dağıtım bölgesindeki tüm tesis ve/veya teçhizatı gösteren bir veri tabanıoluşturur ve yatırımlara ilişkin birim maliyetleri güncelleyerek bu veri tabanına kaydeder. Bu bilgi ve belgeler talep edildiği takdirde, rapor halinde Kuruma sunulacak.
Dağıtım şirketi, kullanıcı faaliyetlerini ilgili mevzuata uygunluk açısından izleme hakkına sahip olacak. Dağıtım şirketi tarafından yürütülen izleme sonucunda, kullanıcı faaliyetlerinde bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşmaları hükümlerine aykırı bir durumun tespit edilmesi halinde, ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda kullanıcıya gerekli tedbirler uygulanacak.
Dağıtım şirketi, TEİAŞ ile yaptığı anlaşma çerçevesinde kendi talep kontrolünü yapabilecek. Bu kapsamdaki dağıtım şirketlerine, TEİAŞ tarafından ayrıca talep kontrolü uygulanmayacak.
Talep kontrolünden etkilenmesi muhtemel taraflar, dağıtım şirketi tarafından bağlantı ve/veya sistem kullanım anlaşmalarında yer alan usul ve esaslar çerçevesinde mümkün olduğu takdirde önceden haberdar edilecek.
