Doğu Anadolu Fay hattı üzerinde gerçekleşen ve 10’dan fazla ilde ağır sonuçlara yol açan zincirleme deprem, sarsıntının yoğun hissedildiği bölgelerde altyapı hizmetlerini yer yer tamamen durdurdu Pek çok yerleşim biriminde bu hizmetlere büyük oranda aksadığı gözleniyor. Fay kırıkları nedeniyle karayollarında yaşanan yarılma ve çökmelerin ulaşım hizmetlerinde yol açtığı aksama, en hızlı giderilen sorun kabul edilebilir. Çünkü hasarlar hızla giderilirken, sınırlı yerler haricinde kapalı yol kalmadı. Ortaya çıkan kısmi aksaklıklar da ekiplerin müdahaleleri ile gideriliyor. Havalimanlarındaki hasarlar da deprem etkisiyle ulaşımda aksamaya yol açan bir diğer etken oldu. Hatay, Gaziantep ve Adana havalimanlarında yeniden tam kapasiteyle hizmet sunmaya yönelik çabalar sürüyor.
Enerjide ise durum biraz farklı. Yaşanan aksaklıkların giderilmesi için ilgili kamu ve özel sektör kuruluşları seferber olmasına rağmen, deprem bölgelerinde enerji hizmetlerindeki aksama sürüyor.
Doğalgazda kademe kademe gelecek
Gaziantep-Kahramanmaraş arasındaki doğalgaz ana iletim hattının üç farklı yerden kopması, Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep ve Kilis’te doğalgaz kesintisini beraberinde getirmişti. Bu il merkezlerinin yanı sıra Pazarcık, Narlı, Besni, Gölbaşı, Nurdağı, Islahiye, Reyhanlı, Kırıkhan ve Hassa ilçelerinde de doğal gaz kesilmişti. BOTAŞ’ın arızayı giderme çalışmaları devam ederken. kopukluk giderilse bile kesinti yaşanan yerleşim birimlerine yeniden gaz verilmesi zaman alacak. Çünkü sistem ve can güvenliği için şebekenin kontrollü şekilde gazla doldurulup, abonelere adım adım adım ulaştırılması gerekiyor. Süreci hızlandırmak için bölgedeki gaz şirketlerine, diğer bölgelerdeki gaz dağıtım şirketlerinden takviye ekipler destek verebiliyor.
Elektrik dağıtım altyapısı
Depremin enerjide sorunlara yol açtığı diğer bir alan ise elektrik. Elektrik üretim tesislerinde, enerji tedarikini aksatacak bir sorun gözlenmezken, iletim ve dağıtım altyapısında durum farklı. Büyük depremin en çok hissedildiği bölgelerde elektrik iletim ve dağıtım hatlarında ciddi hasarlar oluştu. Deprem bölgelerinin görev alanına girdiği şirketlerden Toroslar EDAŞ, AKEDAŞ, Fırat EDAŞ ve Dicle EDAŞ, önce durum ve hasar tespiti için ilgili ekiplerini hızla sahaya gönderdiler. Bir yandan kopan hatlar, yıkılan direkler ve patlayan trafolar tespit edilirken, bir yandan da hızla onarım için hummalı bir çalışma başladı. Buna rağmen, elektrik kesintilerini hızla gidermek pek kolay görünmüyor. Bu nedenle, acil elektrik ihtiyacı bulunan alanlar tepbit edilerek binlerce büyük ölçekli jeneratör bu sahalara sevk edilmeye başlandı. Jeneratör sıkıntısı yaşanmaması için diğer elektrik dağıtım bölgelerinden de hem eleman hem ekipman takviyesi alındı. Hastane, havalimanı, liman, karakol gibi kritik noktalardan bazılarına hızla enerji sağlandı. Tüm bunlara rağmen fiziki hasarların giderilmesi zaman alacak görünüyor. Hatay’ın İskenderun, Kırıkhan, Hassa ve merkez (Antakya) ilçelerinde halen elektrik kesintileri yaygın. Benzeri durum, Kahramanmaraş ve Adıyaman için de geçerli.
Akaryakıt hizmeti aksadı
Deprem bölgelerinde enerji altyapısının aksadığı bir diğer alan ise akaryakıt ve LPG. Depremden ağır hasar gören bölgelerde benzin istasyonlarında aşırı talep nedeniyle boşalan tankların yeniden doldurulmaması veya doldurulamaması yaygın bir durum. İskenderun ve Belen ile Kırıkhan-Antakya arasındaki güzergahlardaki akaryakıt istasyonları geceleri karanlığa gömülmüş durumda. Işıklı panolarını kapatan istasyonlardan bazıları, sahaya girişi bariyerlerle kapatıp yakıt bulunmadığını, tuvaletlerin de kapalı olduğunu bildiren tabelalar koydu. Işıklı tabelalara “WC kapalı”, “Yakıt yok” yazdıran istasyonlar bile var. İstasyon sahiplerinin yakıt tedarik edemiyoruz türünden gerekçelere sığınmaları çok inandırıcı görünmüyor. Zira aynı bölgede, örneğin depremle pekçok yeri yerle bir olmuş İskenderun’da bazı istasyonların açık ve hizmet verir durumda olması, pek çok istasyonun aslında kendi kendini kapattığı izlenimi veriyor. Bu arada, normalde 7/24 hizmet vermeleri gereken benzincilerin kapalı kalması, acil durumlarda vatandaşın yiyecek ve içecek tedarik ettiği istasyon marketlerinin de kapalı kalması anlamına geldiğinden, bu aksaklığın etkisi daha fazla hissediliyor.
ZAMANA VE ÇABAYA İHTİYAÇ VAR
Sonuç itibariyle 6 Şubat 2023 tarihli büyük depremlerin enerji altyapısında oluşturduğu tahribatın giderilmesi kritik önem taşıyor çünkü deprem tahribatın giderilmesi için yapılacak çalışmaların tamamına yakını akaryakıt, gaz, elektrik başta olmak üzere enerji gerektiriyor. Ve tüm bunlar için emek, zaman, kaynak gerekiyor. Elbette öncelik acilen göçük altındakileri kurtarmak, yaralıları tedavi ettirmek ve devam eden risklere karşı önlemler almakta... Bu konuda herkese de görev düşüyor elbette.
Ama öncelikle kamu görevlilerine... Yönetim yetkisi kullananları, kayıpları kimliklerini tespit ederek toprağa vermek gibi görevlerin yanında, hasar tespitini sağlıklı yapmak, yapıların, binaların çökmesindeki insan hatalarının ve sorumlularının tespiti için ciddi bir kayıt sistemi tutmak gibi görevler bekliyor.
Herkese kolay gelsin.