Enerji Günlüğü - İstanbul Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Derneği (SÜT-D) Başkanı Prof. Dr. Filiz Karaosmanoğlu 5 Haziran 2025 Dünya Çevre Günü’ne dair yaptığı açıklamada atık plastik meselesini ele aldı.
Prof. Dr. Filiz Karaosmanoğlu, kimya endüstrisinde polimerlerin keşfi ile çok sayıda plastik, kauçuk, fiber son ürünün insana sunulmasını “devrim” olarak nitelendirdi. Günümüzde bu ürünlerin yaygın şekilde kullanıldığını hatırlatan Karaosmanoğlu şunları söyledi:
“Bugün ambalaj, çatal, kaşık, balon, bardak, bıçak, enjektör, pipet, poşet, tabak gibi tek kullanımlık ya da uzun ömürlü eşyalar olarak yaşamda her yerde, yeşil ve mavinin güzelliğinde rengârenk bizimle. Örneğin bahçe mobilyası, mutfak eşyası, oyuncak, terlik ve tıbbi cihazlarda plastik var. Hafiflik, dayanıklılık, hijyen, erişilebilirlik gibi avantajlarıyla insana kolaylaştırıcı çözümlerle hizmet eden plastikler ülkemizde artan sıra ile otomotiv, tekstil, tarım, beyaz eşya, inşaat ve ambalaj sektörlerinde tüketiliyor.”
ATIK PLASTİKTE ENERJİ GİZLİ
Yaygın kullanım alanlarına sahip, girdisi petrol ve doğal gaz olan plastiklerin atık haline geldiğinde doğada bir soruna dönüşmek yerine döngüsel ekonomide değer yaratacak ham madde olması gerektiğini vurgulayan Karaosmanoğlu, “Çünkü atık plastikte petrol veya doğal gaz saklıdır. Diğer deyişle enerji gizlidir. Atık plastik adeta yer altındaki, deniz altındaki petrol ve doğal gaz gibidir” dedi.
ATIK PLASTİK MİLLİ SERVET
Atık plastiklerin, petrol ve doğal gaz ithal eden Türkiye için bir tür yerli ham madde olduğunu kaydeden Filiz Karaosmanoğlu şunları söyledi:
“Ülkemizde giderek güçlenen, yatırımcı ilgisi yüksek atık sektörümüz var. Tesisler atık plastik bekliyor. Atık plastik iyi yönetilmezse insan, bitki, hayvan ve mikroorganizmaların sağlığı tehdit edilerek toprak, su, hava kirlenirken iklim değişikliğine ve biyoçeşitlilik kaybına neden olunur. Atık plastik ulusal servetimiz olmalıdır.”
PLASTİK SIFIR HEDEFİ
Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın (UNEP) Dünya Çevre Günü etkinliğine bu yıl Güney Kore Cumhuriyeti’nin Jeju özerk bölgesinin evsahipliği yaptığını belirten Dr. Karaosmanoğlu, “Doğası harika, tek kullanımlık plastik depozito sistemini Güney Kore’de ilk kez tanıtan bu adada 2040 Plastik Sıfır Jeju hedefi var. Jeju’da UNEP’in bildirdiği atık plastik korkutucu sayısal görünümü ve çözümler gündemde olacak” dedi.
EVEREST’TE DE, MARIANA’DA DA VAR
1950’den bugüne 9,3 milyar ton plastik üretilen dünyada yaklaşık 7 milyar tonluk plastik atık çıktığı hesaplanıyor. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’ne (OECD) göre 2060 yılına kadar atık plastikler yaklaşık üç katına çıkarak yılda bir milyar tona ulaşacak. Su şişeleri, pipet, çatal-kaşık-bıçak, paket servis kapları, dondurucu poşetleri, ambalaj köpükleri gibi tek kullanımlık ürünlerin büyük miktarda atık plastiğe neden olduğuna dikkat çeken Karaosmanoğlu, dünyanın en yüksek noktası olan Everest ile en derin yeri olan Mariana Çukuru’nda bile atık plastik bulunduğuna dikkat çekti.
EKOSİSTEMİ TAHRİP EDİYOR
Mikroplastiklerin ekosistemi tahrip ederek, besin zincirine girip hayvan ve insan sağlığını tehdit ettiğine işaret eden Filiz Karaosmanoğlu, “Deniz çöpünün yüzde 85’ten fazlası, en kalıcı ve zararlı kısmı plastik” dedi. Plastik kirliliğini sonlandırma yolunun bilindiğini kaydeden Dr. Karaosmanoğlu, “Bu da pahalı ve zor değil” dedi. Araştırmalara göre plastik yaşam döngüsü yönetimi ile 2040 yılına kadar 4.5 trilyon dolarlık tasarruf sağlanabileceğini anlatan Dr. Karaosmanoğlu şöyle dedi:
“Uluslararası iş birliği kritik öneme sahip. UNEP Plastik Kirliliği Hükümetlerarası Müzakere Komitesi plastik kirliliği krizinin ciddiyetini başta liderlere anlatmak, paydaşları yönlendirmek ve yasal bağlayıcı küresel anlaşma ihtiyacı için ilerliyor.”
ELBİRLİĞİ İLE YENEBİLİRİZ
Prof. Dr. Filiz Karaosmanoğlu, bu yıl Dünya Çevre Günü için iki ay öncesinden başlayarak plasik kirliliği hareketine katılım daveti yapılarak birlikte daha sağlıklı bir gelecek yaratabileceği söyleminin milyonlarca insana ulaştırıldığını anlattı. Tek kullanımlık plastik kullanımını en aza indirme önerisinde bulunan Karaosmanoğlu, “Atık plastikleri mutlaka ayrı toplayarak atık işleme sürecine girmesini sağlarken, canlılara, gezegenimize zararları önleyelim. Plastik kirliliğini birlikte yenebiliriz. Dünya Çevre Günü’müz kutlu, insan ve gezegeni mutlu olsun” dedi.