Enerji Günlüğü - Shura Enerji Dönüşümü Merkezi’nin 2022 tarihli “İklim Bankası ve İklim Finansmanı Diplomasisi” başlıklı politika notu, Türkiye için kamu öncülüğünde bir “yeşil finansman stratejisi” geliştirilmesini ve bu stratejinin koordinasyonundan, özellikle de uluslararası finansman kaynaklarına erişimden sorumlu olacak bir kurumsal yapının -“İklim Bankası”- oluşturulmasını öneriyor.
Türkiye, 2021 sonunda ilan ettiği net sıfır karbon hedefinin ardından enerji dönüşümü ve karbonsuzlaşma alanındaki çalışmalarını hızlandırdı. Maliyeti oldukça yüksek olan bu süreçte yalnızca elektrik sistemi dönüşümü için yıllık ortalama 15 milyar dolar düzeyinde bir yatırım ihtiyacı bulunuyor.
Bu noktada Türkiye’nin dönüşüm için gerekli finansmana nasıl bir yapılanma ile erişebileceği temel bir sorun olarak duruyor. Shura Enerji Dönüşümü Merkezi (EDM) bu konuda sıklıkla gündeme gelen “enerji verimliliği fonu”, “sanayide karbonsuzlaşma fonu” veya “adil dönüşüm fonu” gibi tematik ve tekil finansman araçlarının ötesine geçerek, bütüncül ve koordineli bir yapı oluşturmanın mümkün olup olmadığını gündemine aldı.
İKLİM BANKASI KURULMASI ÖNERİSİ
SHURA’nın 2022 tarihli politika notunda tanımlanan “iklim bankası” yapılanması, ulusal kalkınma bankacılığına benzer bir yapıya işaret ediyor. Uluslararası düzeyle Avrupa Yatırım Bankası ve Asya Kalkınma Bankası, kendilerini “iklim bankası” olarak tanımlıyor. Ulusal veya yerel düzeyde ise bazı ülkelerde “yeşil banka” adı altında benzer işlevler üstlenen yapılar bulunuyor.
TÜRKİYE İÇİN NASIL BİR YAPILANMA
Uluslararası örnekler ve Türkiye’de bankacılık sektörünün görece gelişmiş yapısı dikkate alındığında, Türkiye için oluşturulacak yapının mevcut ulusal kalkınma bankaları ile ticari bankalara alternatif olmaktan çok koordinasyon ve öncülük işlevine ağırlık verecek, tamamlayıcı bir rol üstlenmesi öngörülüyor. Kuruluş; diğer bankalar, finansal kurumlar ve paydaşların da içinde yer alacağı bir ortaklık yapısında tasarlanabilir ya da banka tüzel kişiliği olmayan bir ‘merkezi koordinasyon kurumu’ olarak geliştirilebilir.
Amaç, aşağıdaki işlevleri bütüncül biçimde yerine getirecek etkin bir mekanizma oluşturmak:
Koordinasyon ve İklim Finansmanı Diplomasisi
-İklim finansmanı diplomasisini yürütecek ve paydaşlar arasında güçlü bir koordinasyon sağlayacak,
- T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı, uluslararası finansal kuruluşlar dahil stratejik paydaşların hisse sahibi olarak temsil edileceği,
- Çok taraflı kalkınma finansmanı kuruluşları başta olmak üzere stratejik paydaşların hisse sahibi olarak ya da icraya yönelik karar alma süreçlerine etkili biçimde dahil olabildiği,
- ïYeşil finansman stratejisinin hazırlanması, uygulanması ve izlenmesi aşamalarında koordinasyon ve danışmanlık sağlayacak yetkinlikte bir yapının oluşturulması.
Finansal Yapıyı ve Piyasaları Güçlendirici Rol
- Dağıtık enerji kaynaklarına yönelik yatırımlar, elektrikli araç ekosistemi, ısıtma dönüşümü, enerji verimliliği gibi alanlarda sanayiden hane halklarına uzanan tüketici yelpazesine yönelik finansal araçların geliştirilmesi,
- Kredilere ek olarak yenilikçi finansman mekanizmalarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması,
- Finansal kuruluşların iklim finansmanına ve yeni finansal araçlara uyum sürecine kurumsal kapasite desteği sağlanması.
Uluslararası Sermaye Piyasalarında Yol Açıcı Rol
- Enerji yoksulluğunun giderilmesi, sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması, enerji arz güvenliği ve makroekonomik kırılganlıkların azaltılması amaçlarına yönelik hem kamunun belirleyeceği hedeflerin hem de uluslararası fonların sağlayacağı kaynakların tasarlanmasına girdi ve katkı sağlanması,
- Yeşil tahvil başta olmak üzere sürdürülebilirlik temalı tahviller ve benzeri araçlara dayalı borçlanma potansiyelinin ortaya konması ve bu alanın makro bir yaklaşımla yapılandırılması,
- Türkiye’nin uzun vadeli iklim hedeflerinden yola çıkarak uluslararası kurumsal fonların yatırımların finansmanına yönlendirilmesi,
- Stratejik yatırımlar ve yeni teknoloji yatırımları için ikili ülke işbirlikleri, teknoloji şirketleriyle ortak girişimler gibi yöntemlerle kamu ya da kamu-özel iş birliği yatırımlarının finansmanının sağlanması.