Enerji Günlüğü - Avrupa, kritik hammadde tedarikinde dışa bağımlılığını azaltmak için Avrupa Mineraller Yatırım Ağı girişimini başlattı. Avrupa Enerji Güvenliği Girişimi'nin Ekim 2025'te yayınladığı Avrupa için Kaynaklar raporuna göre kıta, lityum, nadir toprak elementleri ve diğer stratejik minerallerde kritik düzeyde tedarik zafiyeti yaşıyor.
Küresel mineral yatırımlarında 2050'ye kadar 2,1 trilyon dolar yatırıma ihtiyaç duyulurken Avrupa şu anda kritik mineral finansman akışının yüzde 15'inden azını alıyor. Bu tedarik zinciri kırılganlığı sadece ekonomik değil aynı zamanda savunma sistemleri, yenilenebilir enerji altyapısı ve elektrikli araç üretimi için de stratejik risk oluşturuyor.
ÇİN'İN PAZAR HAKİMİYETİ
Çin, madencilik operasyonlarından rafine süreçlerine ve üretim kapasitesine kadar tüm değer zincirinde sistematik bir kontrol sağlamış durumda. Ağır nadir toprak rafinerisinde küresel kapasitenin yüzde 90'ından fazlasını kontrol ederken Avrupa'nın payı yüzde 5'in altında kalıyor.
Lityum işlemede Çin tesisleri küresel kapasitenin yüzde 60'ını işlerken Avrupa'nın payı sadece yüzde 8. Kobalt rafinerisinde Çin yüzde 65 ile küresel işlemeyi yönetirken Avrupa yüzde 12 seviyesinde. Grafit işlemede ise Çin operasyonları yüzde 70 kapasiteye sahipken Avrupa yüzde 3 ile sınırlı.
Bu işleme darboğazı Avrupalı üreticiler için çoklu kırılganlık noktaları yaratıyor. Alternatif hammadde kaynakları mevcut olsa bile rafine kapasitesi eksikliği Avrupa şirketlerini işleme için malzemeleri Çin'e göndermek ve bitmiş ürünleri geri almak zorunda bırakıyor.
YATIRIM AĞI YAPISI
Avrupa Mineraller Yatırım Ağı, mineral değer zincirindeki çoklu paydaş gruplarını birbirine bağlayan koordineli bir finansman ekosistemi olarak tasarlandı. Kamu kalkınma bankaları uzun vadeli mineral projeleri için risk toleranslı sermaye sağlarken özel kurumsal yatırımcılar ESG uyumlu mineral varlıklarında uzun vadeli getiri arıyor.
JAPONYA MODELİ
Japonya'nın Petrol, Gaz ve Metaller Ulusal Kurumu JOGMEC stratejik kaynak bağımsızlığını ticari getirilerle nasıl etkin bir şekilde güvence altına alabileceğini gösteriyor. JOGMEC kuruluşundan bu yana stratejik kaynak yatırımları için yıllık yaklaşık 8 milyar dolar dağıtarak desteklediği madencilik girişimlerinde yüzde 70 başarı oranı elde etti.
Avrupa uyarlaması AB üye devletlerinin çok uluslu yönetişim yapısını ve çeşitli endüstriyel gereksinimlerini ele almak için önemli değişiklikler gerektirecek. Rapor merkezi risk değerlendirme sistemleri, 50 milyar euroluk başlangıç sermayesi, üye devlet ortak yatırım gereksinimleri öneriyor.
HEDEFLER VE RAKAMLAR
Birincil hedef Avrupa'nın kritik mineral ithalat bağımlılığını mevcut yaklaşık yüzde 80 seviyesinden 2035'e kadar yüzde 40'a düşürmek ve sonraki on yıllarda daha fazla azaltım öngörüyor. Tedarik kesintileri sırasında tampon kapasite sağlarken Avrupa taahhüdünü gösteren 2030'a kadar 90 günlük stratejik rezervlerin geliştirilmesi planlanıyor.
Yurt içi işleme kapasitesinde 2040'a kadar yüzde 50 yurt içi işleme kapasitesi elde edilmesi Avrupa malzemelerini Çin rafine tesisleri üzerinden geri döndürmek zorunda bırakan mevcut darboğazı ortadan kaldıracak.
Savunma bütçesinin yüzde 5'inin mineral güvenliği yatırımlarına ayrılması öneriliyor. NATO müttefikleri arasında koordineli satın alma programları hacim taahhütleri yoluyla Avrupa işleme kapasitesi gelişimini desteklemek için yeterli talep ölçeği sağlarken birim başına maliyetleri azaltacak.
Avrupa'nın bu mineraller zorluğuna yanıtı endüstriyel geleceğini ve jeopolitik alaka düzeyini gelecek nesiller için belirleyecek. Koordinasyon ve kaynak mobilizasyonu için dar bir fırsat penceresi mevcut durumda.
